เลิกจ้างระหว่างทดลองงาน

มาทำความเข้าใจของช่วงทดลองงานกันก่อน

การทดลองงานคือการที่นายจ้างตกลงรับลูกจ้างเข้าทำงาน โดยกำหนดระยะเวลาทดลองปฏิบัติงานซึ่งอาจจะกำหนดระยะเวลา 90 -119 วันแล้วแต่นโยบายของบริษัท เพราะกฎหมายไม่ได้กำหนดไว้ ช่วงระยะทดลองงานนี้จะเป็นระยะเวลาที่ลูกจ้างต้องพิสูจน์ให้เห็นว่าลูกจ้างมีความรู้ความสามารถและทักษะในการทำงานในตำแหน่งที่ตกลงกันไว้ได้ ก่อนที่จะบรรจุเป็นพนักงานจริง ลูกจ้างที่อยู่ในช่วงทดลองงาน จะมีฐานะเป็น “ลูกจ้าง” เช่นเดียวกันกับลูกจ้างปกติที่ได้รับการบรรจุแล้ว มีสิทธิได้ผลประโยชน์และความคุ้มครองตามกฎหมายนับตั้งแต่วันแรกที่เข้าทำงาน และในช่วงระหว่างทดลองงาน  นายจ้างควรประเมินการทำงานลูกจ้างอย่างเป็นทางการอย่างน้อย 2 ครั้ง เพื่อป้องกันการถูกเลิกจ้างโดยไม่เป็นธรรม

ทำไมช่วงทดลองงานบริษัทต่างถึงเลือกช่วงทดลองงานไม่เกิน 119 วัน

เนื่องจากพระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงานพ.ศ. 2541 หมวด 11 ค่าชดเชย มาตราที่ 118 กำหนดไว้ว่า นายจ้างต้องจ่ายค่าชดเชยให้แก่ลูกจ้างซึ่งเลิกจ้างซึ่งทำงานติดต่อกันครบ 120 วันแต่ไม่ครบ 1 ปีให้จ่ายไม่น้อยกว่าค่าจ้างอัตราสุดท้าย 30 วัน หรือไม่น้อยกว่าค่าจ้างของการทำงาน 30 วันสุดท้าย จึงเป็นช่องว่างให้นายจ้างกำหนดระยะเวลาทดลองงานไม่เกิน 119 วัน

ถ้านายจ้างต้องการเลิกจ้างลูกจ้างช่วงทดลองงาน ทำได้หรือไม่

กรณีที่นายจ้างต้องการเลิกจ้างลูกจ้างช่วงทดลองงานสามารถทำได้ตามเงื่อนไขดังนี้

• ลูกจ้างกระทำความผิดร้ายแรงระหว่างทดลองงาน ไม่ว่าลูกจ้างจะทดลองงานครบหรือไม่ครบ 120 วันก็ตาม นายจ้างไม่ต้องจ่ายค่าชดเชยให้แก่ลูกจ้าง ซึ่งการทำผิดร้ายแรงในขอบข่ายที่ไม่ต้องจ่ายค่าชดเชยได้แก่
• ทุจริตต่อหน้าที่ หรือทำความผิดอาญาโดยเจตนาต่อนายจ้าง
• จงใจให้นายจ้างได้รับความเสียหาย
• ประมาทเลินเล่อเป็นเหตุให้นายจ้างได้รับความเสียหายอย่างร้ายแรง
• ฝ่าฝืนข้อบังคับเกี่ยวกับการทำงาน และนายจ้างได้ตักเตือนเป็นหนังสือลายลักษณ์อักษรแล้ว เว้นแต่ในกรณีที่ร้ายแรงนายจ้างไม่จำเป็นต้องตักเตือน
• ละทิ้งหน้าที่เป็นเวลาสามวันทำงานติดต่อกันโดยไม่มีเหตุอันสมควร
• ได้รับโทษจำคุกตามคำพิพากษาถึงที่สุด

ทั้งนี้ หากลูกจ้างกระทำผิดตามเหตุที่กล่าวมาข้างต้น เมื่อนายจ้างเลิกจ้างไม่ต้องจ่ายค่าชดเชยให้ลูกจ้าง แต่ต้องระบุเหตุแห่งการกระทำความผิดไว้ในหนังสือเลิกจ้างด้วย

• เลิกจ้างโดยบอกกล่าวล่วงหน้า ถ้านายจ้างทำการประเมินผลงานอย่างเป็นทางการและมีการแจ้งผลการประเมินให้ลูกจ้างในช่วงทดลองงานและต้องการเลิกจ้าง ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของผลงาน คุณสมบัติ หรือความประพฤติไม่ผ่านตามเกณฑ์ที่กำหนด โดยที่ลูกจ้างยังมีอายุงานไม่ครบ 120 วัน นายจ้างไม่ต้องจ่ายค่าชดเชยให้ลูกจ้าง
• เลิกจ้างโดยไม่บอกกล่าวล่วงหน้า ในกรณีที่หัวหน้างานหรือฝ่ายบุคคลไม่ได้บอกกล่าวล่วงหน้าก่อนหนึ่งงวดค่าจ้าง ลูกจ้างในช่วงทดลองงานมีสิทธิ์ได้เงินแทน “ค่าบอกกล่าวล่วงหน้า” โดยนับจากระยะเวลาการทำงาน ตั้งแต่วันที่เราเข้าทำงานมาเป็นลูกจ้าง จนถึงวันที่เราถูกเลิกจ้าง เพื่อมาคำนวณเป็นฐานในการจ่ายค่าชดเชย ดังนั้นนายจ้างต้องประเมินผลการทดลองงานก่อนครบกำหนด 120 วัน มิเช่นนั้นจะถือเป็นการบอกเลิกจ้างโดยลูกจ้างไม่มีความผิด

เพื่อให้การเลิกจ้างระหว่างทดลองงานเป็นธรรม

นายจ้างควรต้องมีการประเมินผลการทดลองงาน โดยควรคำนึงถึงความสามารถของลูกจ้างว่าการทำงานตรงกับคณสมบัติและลักษณะงานที่มอบหมายตามที่สัมภาษณ์ไว้หรือไม่ นอกจากนั้นอาจจะต้องคำนึงถึงความเข้ากันได้กับวัฒนธรรมขององค์กร (Culture Fits) เพื่อดูว่าลูกจ้างสามารถปรับตัวเข้ากับสภาพสังคม สิ่งแวดล้อม ทำงานกับบุคคลอื่นนอกแผนกได้ดีมากน้อยเพียงไร รวมทั้งความสามารถในการเรียนรู้ (Learning Curve) เปิดโอกาสให้ตัวเอง ไม่เป็นน้ำเต็มแก้วพร้อมที่จะเรียนรู้ สามารถพัฒนา มีความกระตือรือร้นที่จะรับการสอนงานและรับงานมอบหมายอื่น ๆ อย่างเหมาะสม เพราะลักษณะของคนที่ชอบเรียนรู้มักจะพัฒนาตัวเองอยู่เสมอ ก็จะเป็นกำลังสำคัญขององค์กรต่อไป

การประเมินผลการทดลองงานจึงเป็นเรื่องที่สำคัญอย่างยิ่ง แบบประเมินจึงต้องมีการออกแบบและสามารถวัดผลและติดตามได้ เพื่อให้องค์กรได้พนักงานที่มีประสิทธิภาพ และปรับตัวเข้ากับองค์กรได้ดี และยังเป็นการช่วยคัดกรองคนที่ด้อยประสิทธิภาพออกไป และเป็นการบริหารทีมงานที่ไม่ให้เกิดการเอารัดเอาเปรียบ หรือสร้างความขัดแย้งในที่ทำงาน แบบประเมินที่ใช้ต้องมีหลักการที่ชัดเจน วัดผลได้ การเขียนประเมินต้องชัดเจนโปร่งใสตรงไปตรงมา เพื่อเลี่ยงการขัดแย้งหรือข้อพิพาทแรงงานในอนาคต

สาเหตุที่ทำให้นายจ้างสามารถเลิกจ้างลูกจ้างในช่วงระหว่างทดลองงานได้

นอกเหนือจากการกระทำผิดร้ายแรง เช่น

• ลูกจ้างไม่สามารถปฏิบัติงานได้ตามที่ตกลงกันไว้ตามข้อกำหนดงานในตำแหน่งนั้น ๆ ซึ่งต้องมีผลการประเมินงานของหัวหน้างานอย่างชัดเจน โปร่งใสและเป็นธรรม และต้องมีการตักเตือนลูกจ้างแล้ว
• ลูกจ้างจงใจขัดคำสั่งอันชอบด้วยกฎหมายของนายจ้าง เป็นการกระทำที่ไม่สมควรแก่การปฏิบัติหน้าที่ของตนให้ลุล่วงโดยถูกต้องและสุจริต ซึ่งอาจส่งผลทำให้เกิดการเสียหายต่อนายจ้างและองค์กร เช่น ลูกจ้างใช้คอมพิวเตอร์ขององค์กรฯ เพื่อเล่นอินเตอร์เน็ตหรือคุยแชทส่วนตัวในเวลาทำงานจะด้วยเฉลี่ยวันละ 1 ชั่วโมงหรือมากกว่าก็ตาม การกระทำเช่นนี้อาจส่งผลกระทบต่อการปฏิบัติงานซึ่งทำให้การทำงานเกิดความล่าช้าหรือต่ำกว่ามาตรฐาน และก่อให้เกิดความเสียหายต่อองค์กรได้ซึ่งอาจมีความผิดตามประมวล กฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 583 และหากไม่ระมัดระวัง อาจมีความผิดตามพ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ว่าด้วยการกระทำความผิดทางคอมพิวเตอร์ พ.ศ.2551 อีกฐานหนึ่งได้ ตัวอย่างเช่น การส่งข้อความอันเป็นเท็จให้ร้ายบริษัทหรือ ส่งรูปภาพอนาจาร/ภาพเปลือยทางคอมพิวเตอร์ในเวลาทำงาน

กรณีที่ลูกจ้างลาออกระหว่างทดลองงาน

ปกติแล้วหากแจ้งผลไม่ผ่านการทดลองงานพนักงานก็มักจะขอลาออกหรือยุติบทบาทในองค์กรทันทีเพราะเกรงว่าจะทำให้ประวัติการทำงานเสีย ซึ่งส่วนนี้ก็ต้องเป็นการตกลงใจของลูกจ้าง เพราะถ้าเป็นการบอกเลิกจ้างช่วงทดลองงานนายจ้างต้องแจ้งเหตุผลที่แท้จริง และเป็นธรรม ดังนั้นส่วนใหญ่ลูกจ้างจะแสดงเจตนาที่จะลาออกเอง

อาจจะมีลูกจ้างบางคนที่ตัดสินใจลาออกในช่วงทดลองงาน เพราะลักษณะงานไม่เป็นไปตามที่ลูกจ้างคาดหวัง สถานการณ์ไม่เป็นไปตามที่ตกลงกันไว้ หรือตัวลูกจ้างได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงในองค์กร และอีกหลากหลายเหตุผลที่ทำให้ลูกจ้างลาออกในช่วงทดลองงาน ซึ่งถือเป็นสิทธิของลูกจ้างและสามารถทำได้เช่นเดียวกัน เพราะลูกจ้างเองก็กำลังประเมินองค์กรด้วยเหมือนกัน การลาออกในช่วงทดลองงานจึงไม่ใช่เรื่องที่ผิด แต่ก็ควรแจ้งนายจ้างล่วงหน้าเช่นเดียวกัน และยังคงต้องปฏิบัติงานอย่างเต็มความสามารถตลอดระยะเวลาที่ยังเป็นลูกจ้างและแสดงความรับผิดชอบให้งานนั้น ๆ เสร็จสิ้นก่อน เพื่อเป็นการรักษามารยาทและความเป็นมืออาชีพอีกด้วย

ในฐานะน้องใหม่ ลูกจ้างควรปฏิบัติตัวอย่างไรเพื่อให้พ้นช่วงทดลองงาน

• พิสูจน์ตัวเองให้ทุกคนเห็นว่าพวกเขาเลือกคนไม่ผิด แสดงความสามารถในการทำงาน ตั้งใจปฏิบัติงานอย่างเต็มที่ พร้อมที่จะเรียนรู้และพัฒนา สิ่งที่น้องใหม่กังวลคือไม่กล้าถาม ทำให้บางครั้งผลงานเลยไม่เป็นไปตามที่คาดหวัง แต่เมื่อน้องใหม่แสดงศักยภาพสามารถทำงานได้ดีเหนือกว่าที่ทางองค์กรคาดไว้ ก็อาจได้รับโอกาสข้อเสนอใหม่ที่ดีกว่าและเหมาะสมกว่าได้เช่นกัน
• ปฎิบัติตามกฎขององค์กรอย่างเคร่งครัด รวมถึงค่านิยมขององค์กร ไปจนถึงเป้าหมายของธุรกิจด้วย
• เรียนรู้วัฒนธรรมองค์กรจากเพื่อนร่วมงาน สร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับเพื่อนร่วมงาน พัฒนาตัวเองให้ทำงานได้เข้าระบบกับองค์กรให้เร็วที่สุด ช่วงทดลองงานจะเป็นช่วงที่ให้พนักงานใหม่ได้เรียนรู้และปรับตัวว่าสามารถเข้ากับวัฒนธรรมองค์กรได้หรือไม่
• ไม่รู้ต้องถาม การเป็นพนักงานใหม่ถือเป็นเรื่องปกติที่จะไม่รู้ดังนั้นการสอบถามจากเพื่อนร่วมงานหรือแม้แต่เจ้านายเองเพื่อสร้างความเข้าใจให้ได้มากที่สุด เพื่อผลงานที่ดี การเดาสุ่ม มั่ว และคิดไปเองอาจสร้างความผิดพลาดเกิดความเสียหายได้
• ขาด ลา มาสาย ควรหลีกเลี่ยงในช่วงทดลองงานและหากไม่มีความจำเป็นใด ๆ จริง ๆ ก็ไม่ควรขาดงาน ลางาน หรือมาสาย ถึงแม้ว่าสิ่งเหล่านี้ไม่ได้เกี่ยวกับการทำงานโดยตรง แต่เป็นสิ่งที่แสดงความรับผิดชอบของแต่ละคน ซึ่งจะส่งผลต่อการทำงานอีกด้วย และ HR จะนำเรื่องนี้ไปประเมินผลด้วยสำหรับพนักงานใหม่ที่อยู่ในช่วงทดลองงาน

ไม่ว่าเด็กจบใหม่ หรือคนที่เคยผ่านงานมาแล้ว ก็อาจจะเจอกับสถานการณ์ถูกบอกเลิกจ้างช่วงทดลองงานได้เหมือนกัน และความยากง่ายของแต่ละองค์กรย่อมไม่เหมือนกันแม้บางครั้งเป็นธุรกิจประเภทเดียวกัน มาตรฐานและความยากง่ายต่างกัน ดังนั้นจำเป็นต้องพิสูจน์ความสามารถในบางเรื่องให้มากขึ้นกว่าเก่า หรือสร้างศักยภาพใหม่ที่องค์กรนี้ต้องการ เพื่อแสดงให้เห็นว่าคุณสมบัติถูกต้องเหมาะสมตรงกับตำแหน่งนี้และองค์กรนี้จริง ๆ

LHH (Lee Hecht Harrison) เป็นหนึ่งในบริษัทชั้นนำที่มีความเชี่ยวชาญด้าน Outplacement และ Career Transition ดำเนินงานในหลายประเทศทั่วโลก ซึ่งให้บริการในการช่วยเหลือพนักงานที่ถูกเลิกจ้างหรือต้องเปลี่ยนสายอาชีพภายในองค์กรและนอกองค์กร

LHH มีบริการ Outplacement และ Career Transition ที่หลากหลายเพื่อตอบโจทย์กับความต้องการของพนักงานทุกระดับ ที่ต้องการพัฒนาอาชีพใหม่ให้สามารถก้าวข้ามขั้นตอนที่ท้าทายของการเปลี่ยนงานหรืออาชีพได้อย่างราบรื่น และประสบความสำเร็จโดยทีมที่ปรึกษาจาก LHH จะให้คำปรึกษาในเรื่องการพัฒนาทักษะและการเตรียมตัวสำหรับการสมัครงาน อาทิเช่น เทคนิคการสัมภาษณ์งาน การเขียนประวัติการทำงานอย่างย่ออย่างฉบับมืออาชีพ ทราบถึงข้อมูลตลาดงานในปัจจุบัน การสร้างเครือข่ายที่เป็นประโยชน์ และอื่น ๆ เพื่อให้พนักงานเริ่มต้นในสายงานใหม่อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถติดต่อเข้ามาได้ที่ [email protected] หรือโทร  022586930-35